czwartek 16 lutego 2023

Festiwal Misteria Paschalia zgłębiał dotąd tradycje muzyczne związane z dwoma chrześcijańskimi wyznaniami: rzymsko-katolickim i luterańskim. W tym roku dołączy do nich chrześcijaństwo wschodnie z jego pełnym wokalnego przepychu, tak bardzo odrębnym światem dźwiękowym.

Każdy z tych obrządków posiada własne, sobie tylko właściwe zwyczaje, w których wyrażają się ich duch, teologiczne pryncypia, pojmowanie Boga i sacrum. Wszystkie te abstrakcyjne pojęcia dotyczące sfery ponadmaterialnej przekładają się na to, co postrzegalne zmysłami w modlitwach, gestach, strojach kapłanów, wystroju świątyń – w końcu też i w muzyce. Wszystkie te elementy stapiają się w całość w liturgii danego Kościoła. W niej wyraża się najpełniej specyfika każdego z wyznań, w niej najwyraźniej manifestują się podobieństwa i różnice między nimi. Nawet jeśli kwestią sporną jest jeden, pozornie drobny liturgiczny detal, to w oczach wyznawców może on urastać do problemu całkiem fundamentalnego. Wielkie znaczenie ma w liturgii muzyka i sposób jej wykorzystania nie tylko mówi wiele o upodobaniach estetycznych członków danego Kościoła lub jego duchownych, ale przede wszystkim o tym, jak rozumie się w nim związek muzyki z boskością.

Stosunek ten bywa bardzo ambiwalentny. W Kościele katolickim i luterańskim czas Wielkiego Postu – lub Czas Pasyjny, jak wolą go nazywać ewangelicy – był tempus clausum, czasem zakazanym. Milkły wówczas wszystkie instrumenty. Nawet organy miały pozostać nieme (z wyjątkiem trzeciej i czwartej niedzieli wielkopostnej). Dzisiaj w Kościele katolickim utrzymuje się, że w tym okresie organy powinny jedynie dyskretnie wspierać śpiew wiernych; preludia i postludia są wykluczone. W wielu kościołach luterańskich zakaz ten, dawno już przebrzmiały, nie jest z kolei utrzymywany wcale, nawet w częściowej postaci.

Widać tu nieufność z jaką, zwłaszcza w przeszłości, Kościoły traktowały muzykę, nawet tę najbardziej pobożną i służącą religijnym rozważaniom. Wyczuwano, szczególnie w grze instrumentalnej, element świeckiej rozrywki nielicującej z czasem ścisłej wstrzemięźliwości i pokuty. Trzeba pamiętać, że wszystkie te barokowe włoskie oratoria, których przez lata mogliśmy słuchać podczas Festiwalu Misteria Paschalia, nie były dziełami liturgicznymi. Ich moralne i teologiczne treści służyły pielęgnowaniu prywatnej pobożności poza uświęconym budynkiem kościoła. Dla niego pozostawały – mimo wszystkich cnót, jakie roztaczały wokół – zbyt światowe. Sytuacja paradoksalnie zmieniała się w Wielki Tydzień: katolicy mogli uczestniczyć w muzycznie bardzo bogatych ciemnych jutrzniach, ewangelicy zaś podczas wielkopiątkowego nabożeństwa usłyszeć oratorium pasyjne z pełną orkiestrą.

W kościołach obrządków wschodnich sytuacja wyglądała – i nadal wygląda – inaczej. W nich nigdy nie przyjęły się organy ani żaden inny instrument towarzyszący śpiewom liturgicznym. I jakkolwiek wpływy muzyki zachodniej są w nich słyszalne, to jednak ich wchłanianie było procesem długotrwałym i napotykającym wiele oporów. Urodzony w 1751 roku Dmitrij Bortnianski jako pierwszy dopiero wprowadził fugę do śpiewu cerkiewnego. Innowacja ta nie spotkała się z wielkim entuzjazmem. Inni kompozytorzy poniechali jej i długo nie podejmowali podobnych prób. Kolejny był Czajkowski, ale i w jego kompozycjach religijnych fuga pojawiła się tylko raz, pozostając odosobnionym przypadkiem. Liturgia wschodnia pielęgnowała swoją „wspaniałą izolację” i do dziś przy niej wiernie trwa. Jej muzyka jest muzyką ludzkiego głosu, bezpośrednim nawoływaniem człowieka do Boga. Śpiew nigdy nie był zakazany podczas Wielkiego Postu – ani w kościele grekokatolickim, ani prawosławnym. Pozostawał nadzwyczaj ważną częścią liturgii i nigdy nie przestał być żywym wyznaniem wiary wschodnich chrześcijan. Jest częścią wielkiego dziedzictwa, dla wielu z nas zupełnie obcego, które Festiwal Misteria Paschalia będzie chciał uczynić bardziej dostępnym i zrozumiałym, podobnie jak zrobił to z kantatami, oratoriami i pasjami dawnych – zachodnich – mistrzów.

Więcej aktualności

Rozpoczynają się Misteria Paschalia 2025!
czwartek 10 kwietnia 2025

Rozpoczynają się Misteria Paschalia 2025!

Osiem dni, dziesięć wyjątkowych lokalizacji i kilkadziesiąt wydarzeń artystycznych w Krakowie, Tyńcu i Wieliczce od 13 do 20 kwietnia 2025 roku – tak prezentuje się tegoroczna, 22. edycja Festiwalu Misteria Paschalia, jednego z najważniejszych europejskich festiwali muzyki dawnej. Pod kierownictwem artystycznym Vincenta Dumestre’a odbiorcy doświadczą wyjątkowej podróży przez muzykę dawnych wieków, pełną zarówno uznanych arcydzieł, […]

czytaj więcej
Wyjątkowa wystawa instrumentów dętych na Festiwalu Misteria Paschalia 2025
poniedziałek 31 marca 2025

Wyjątkowa wystawa instrumentów dętych na Festiwalu Misteria Paschalia 2025

Ponad 100 eksponatów, koncerty, wykłady i specjalistyczne warsztaty – tak będą wyglądać Winds Days!, czyli cztery niezwykłe dni (13–16 kwietnia) poświęcone historycznym instrumentom dętym, które odbywają się w ramach Festiwalu Misteria Paschalia.  Wystawa w Pałacu Potockich będzie prawdziwą gratką dla miłośników muzyki dawnej. Zaprezentowane zostaną unikatowe instrumenty pochodzące zarówno z prywatnych kolekcji, jak i z […]

czytaj więcej
Wawelskie misterium: In motu – wyjątkowe spotkanie muzyki, tańca i historii 
wtorek 18 marca 2025

Wawelskie misterium: In motu – wyjątkowe spotkanie muzyki, tańca i historii 

Zwiedzający historyczne komnaty Zamku Królewskiego na Wawelu staną się świadkami niezwykłego widowiska. Wawelskie misterium: In motu – wydarzenie łączące w sobie muzykę dawną, barokowy taniec i majestat królewskich wnętrz – odbędzie się 16 kwietnia w ramach tegorocznej edycji Festiwalu Misteria Paschalia. To unikatowa okazja, by doświadczyć sztuki w jej najbardziej autentycznej formie.  Wydarzenie podzielone jest […]

czytaj więcej
Early Music Day 2025 – prolog Festiwalu Misteria Paschalia 
poniedziałek 10 marca 2025

Early Music Day 2025 – prolog Festiwalu Misteria Paschalia 

Od dwunastu lat pierwszy dzień wiosny jest także Dniem Muzyki Dawnej. To data symboliczna i nieprzypadkowa: 21 marca urodził się Johann Sebastian Bach. Dlatego co roku właśnie w ten dzień świętujemy szczególnie, słuchając europejskiej muzyki średniowiecza, renesansu i baroku. W tym roku na celebrowanie Early Music Day zapraszamy do kościoła opactwa oo. Benedyktynów w Tyńcu.  […]

czytaj więcej
Misteria Paschalia 2025 – ogłaszamy program! 
wtorek 11 lutego 2025

Misteria Paschalia 2025 – ogłaszamy program! 

Osiem dni, dziesięć wyjątkowych lokalizacji i kilkadziesiąt wydarzeń artystycznych w Krakowie, Tyńcu i Wieliczce od 13 do 20 kwietnia 2025 roku – tak prezentuje się tegoroczna, 22. edycja Festiwalu Misteria Paschalia, jednego z najważniejszych europejskich festiwali muzyki dawnej. Pod kierownictwem artystycznym Vincenta Dumestre’a odbiorcy doświadczą wyjątkowej podróży przez muzykę dawnych wieków, pełną zarówno uznanych arcydzieł, […]

czytaj więcej
Misteria Paschalia 2024 – festiwal już trwa!
wtorek 26 marca 2024

Misteria Paschalia 2024 – festiwal już trwa!

Osiem dni, dziesięć lokalizacji, kilkadziesiąt wydarzeń… W tym roku kierownictwo artystyczne nad festiwalem Misteria Paschalia objął dobrze znany krakowskiej publiczności Vincent Dumestre – założyciel, dyrektor artystyczny i dyrygent zespołu Le Poème Harmonique, którego koncerty od wielu lat są szczególnie wyczekiwane przez słuchaczy. Od ponad dwóch dekad okres Wielkiego Tygodnia i Wielkanocy to w Krakowie czas, […]

czytaj więcej
Misteria Paschalia na antenie Dwójki i Radia Kraków Kultura
poniedziałek 25 marca 2024

Misteria Paschalia na antenie Dwójki i Radia Kraków Kultura

Festiwal muzyki dawnej Misteria Paschalia tradycyjnie zagości na antenie Polskiego Radia. Wybrane koncerty zaplanowane w ramach tegorocznej edycji wydarzenia usłyszymy na antenie Dwójki oraz Radia Kraków Kultura. Trzech koncertów będzie można wysłuchać na żywo, a cztery kolejne zostaną wyemitowane w późniejszym terminie. Wszystkich, którzy nie mogą dotrzeć do wspaniałych przestrzeni festiwalowych, zachęcamy do spędzenia czasu […]

czytaj więcej
Kraków świętuje Early Music Day!
wtorek 12 marca 2024

Kraków świętuje Early Music Day!

Jak co roku Kraków przyłącza się do świętowania Early Music Day. Dnia Muzyki Dawnej został ustanowiony w 2013 przez organizację REMA w celu promowania muzyki czasów średniowiecza, renesansu i baroku wśród szerokiej publiczności. Early Music Day odbywa się corocznie 21 marca – w rocznicę urodzin Johanna Sebastiana Bacha. W Krakowie koncerty w ramach Early Music […]

czytaj więcej
Keybord Days – zgłoś się do udziału w masterclasess i warsztatach improwizacji!
środa 28 lutego 2024

Keybord Days – zgłoś się do udziału w masterclasess i warsztatach improwizacji!

Keyboard Days, czyli trzydniowe święto instrumentów klawiszowych, to nie tylko wystawa i recitale, lecz również masterclasses, warsztaty improwizacji i panele. Wydarzenia te tworzą pasmo edukacyjne Festiwalu Misteria Paschalia. Masterclasses, które poprowadzą wirtuozi klawesynu: Jean-Luc Ho, Justin Taylor i Pierre Hantaï, skierowane są do studentów i absolwentów wyższych uczelni muzycznych w Polsce i za granicą, którzy […]

czytaj więcej

Organizatorzy