środa 30 marca 2022

Na Festiwalu Misteria Paschalia posłuchamy oratoriów oświetlających z różnych punktów widzenia wydarzenia Wielkiego Piątku. Gesù Cristo negato da Pietro i Passio secundum Johannem jak dwa reflektory kierują naszą uwagę ku różnym punktom historii pasji Chrystusa. Martyna Pastuszka, dyrektorka rezydentka festiwalu, chce, abyśmy spróbowali je odnieść do własnych doświadczeń i w biblijnej opowieści dostrzegli – tak często ignorowany – ludzki aspekt.

Oba dzieła odnoszą się do tych samych wydarzeń, skupiają się jednak na przedstawieniu skrajnie różnych postaw. Pierwsze mówi o lęku i konformizmie, drugie – o odwadze i bezkompromisowości, ale też o odrzuceniu, okrucieństwie i wielkiej traumie uobecnionych w opowieści o skazaniu, upokorzeniu i śmierci Chrystusa.

Autor Gesù Cristo negato da Pietro Johann Joseph Fux zapamiętany został przede wszystkim jako teoretyk: autor podręcznika kontrapunktu. W jego utworze nie ma jednak śladu akademickiego chłodu. Fux miał talent dramaturgiczny i w Gesù Cristo… jest to doskonale widoczne. Alegoryczne postaci śpiewają tu arie jak gdyby wyjęte wprost z włoskich oper, melodyjne i zmysłowe. Nie jest to przypadek. W Wielkim Poście zamykały się teatry, ale nawykła do przedstawień operowych publiczność żądała w zamian utworów, które – choć pozbawione inscenizacji – pod względem języka muzycznego, pełnego kontrastów i wokalnej wirtuozerii, nie ustępowały w niczym ich ulubionym widowiskom. W czasach dojrzałego baroku oratorium spełniało nieco dwuznaczną rolę: niemal nie różniąc się od opery, udawało całkiem odrębny gatunek, by korzystać z przywilejów dzieła religijnego. Kompozytorzy żonglowali muzyką – z kościoła do teatru i z powrotem. Do świeckiej arii dopisywano nowy, pobożny tekst bądź na odwrót: muzykę religijną zaopatrywano w tekst niemający nic wspólnego z kultem. Robił tak nawet Bach, nie wspominając o Handlu, który przez całe życie mieszał te dwa porządki. U Fuxa alegoryczne postaci spierają się w teologicznej dyspucie o gest zaparcia się Piotra – jeden z najbardziej dojmujących psychologicznie fragmentów Ewangelii. Poznajemy w nim apostoła jako zwykłego człowieka: działającego pod presją, w sytuacji zagrożenia, niepewnego, panikującego, drżącego o własne życie, obawiającego się pogardy i wykluczenia. Lęk zwycięża, ale publiczne wyrzeknięcie się mistrza i przyjaciela pogrąża go przede wszystkim we własnych oczach. Niezwykły utwór Fuxa wykona jego odkrywca i autor współczesnej premiery Gunar Letzbor – ekspresjonista wśród barokowych skrzypków, poszukiwacz i promotor zapomnianej środkowoeuropejskiej muzyki barokowej – wraz ze swoim zespołem Ars Antiqua Austria.

Pasja, czyli oratorium poświęcone męce i śmierci Jezusa, jako gatunek szczególnie bujnie rozkwitła w kręgu luterańskim, pasje katolickie są rzadsze i skromniejsze po względem rozmiaru i formy. Nie oznacza to jednak, że i wśród nich nie ma arcydzieł. Jednym z nich jest z pewnością Passio secundum JohannemPasja według św. Jana Alessandra Scarlattiego. Różni się ona niemal pod każdym względem od wielkich dramatycznych pasji Bachowskich. Jest niedługa, zwarta, pozbawiona arii, a przy tym pełna surowej głębi i szlachetnego patosu. Tak różna od oper Scarlattiego, przysparzała problemów z datowaniem. Nowe odkrycia wskazały, że prawdopodobnie została skomponowana w 1685 roku przez 25-letniego kompozytora. Trudno o większy kontrast pomiędzy stylem jego późnych utworów, a tego młodzieńczego dzieła, osadzonego jeszcze silnie w XVII wieku – czasach muzyki bardziej powściągliwej, skupionej na słowie, jego sensie i dramatycznym wyrazie o wiele silniej niż na popisie śpiewaka. A słowo jest tu istotne, bo libretto to tekst zaczerpnięty dosłownie z Ewangelii według św. Jana, bez żadnych poetyckich dodatków. Leonardo García Alarcón, który poprowadzi zespoły Cappella Mediterranea i Choeur de Chambre de Namur, postanowił natomiast rozbudować Passio o sześć Responsori per la Settimana Santa (Responsoriów na Wielki Tydzień), również pióra Scarlattiego, umieszczając je w najistotniejszych momentach akcji. Zawieszają one tok wydarzeń, by odnieść się do nich w refleksyjny sposób, pełnią zatem tę samą funkcję, co chorały i arie w pasjach protestanckich.

Dla KBF Krzysztof Dix

Więcej aktualności

Rozpoczynamy 20. Festiwal Misteria Paschalia
wtorek 4 kwietnia 2023

Rozpoczynamy 20. Festiwal Misteria Paschalia

Rozpoczynamy jubileuszową edycję Festiwalu Misteria Paschalia! W nadchodzących dwóch tygodniach będziemy świętować prawie dwie dekady wyjątkowej tradycji, muzyki i wspaniałych, trwałych relacji, jakie w tym czasie wypracowaliśmy. Choć myślami wychodzimy już w przyszłość i planujemy kolejne dekady festiwalu, chcemy również na chwilę przystanąć i spojrzeć w przeszłość. Zapraszamy też Państwa w podróż przez historię Misteria […]

czytaj więcej
Festiwal Misteria Paschalia już w tym tygodniu!
poniedziałek 3 kwietnia 2023

Festiwal Misteria Paschalia już w tym tygodniu!

Już jutro wystartuje jubileuszowa edycja festiwalu muzyki dawnej, który od niemal dwóch dekad towarzyszy obchodom Wielkiego Tygodnia i Wielkanocy w Krakowie – Misteria Paschalia! Ostatnie bilety na koncerty dostępne są jeszcze na stronie KBF: Bilety. Jakie utwory i jakich artystów usłyszymy w tym roku? Sprawdźmy! Misteria Paschalia pozwalają nam nie tylko słuchać muzyki w wykonaniu […]

czytaj więcej
Poznaj artystów 20.edycji!
poniedziałek 6 marca 2023

Poznaj artystów 20.edycji!

Festiwal Misteria Paschalia towarzyszyć będzie obchodom Wielkiego Tygodnia w Krakowie już po raz dwudziesty. Te dwie dekady były czasem tworzenia i umacniania relacji, przyjaźni oraz tradycji. Do uczestnictwa w nich zaproszony jest każdy, kto chce w wyjątkowy sposób świętować ten szczególny, wiosenny czas i poznawać piękno dawnej muzyki. Misteria Paschalia to festiwal nieustannej zmiany, ewolucji […]

czytaj więcej
Muzyka w obrzędach różnych wyznań – felieton
czwartek 16 lutego 2023

Muzyka w obrzędach różnych wyznań – felieton

Festiwal Misteria Paschalia zgłębiał dotąd tradycje muzyczne związane z dwoma chrześcijańskimi wyznaniami: rzymsko-katolickim i luterańskim. W tym roku dołączy do nich chrześcijaństwo wschodnie z jego pełnym wokalnego przepychu, tak bardzo odrębnym światem dźwiękowym. Każdy z tych obrządków posiada własne, sobie tylko właściwe zwyczaje, w których wyrażają się ich duch, teologiczne pryncypia, pojmowanie Boga i sacrum. […]

czytaj więcej
Poznaj program wydarzeń towarzyszących Misteria Paschalia 2023
środa 15 lutego 2023

Poznaj program wydarzeń towarzyszących Misteria Paschalia 2023

Już za niecałe dwa miesiące będziemy świętować jubileuszową, dwudziestą edycję Misteria Paschalia. Znamy już główne punkty festiwalu – bilety na koncerty są dostępne na KBF: Bilety. Nadszedł czas, by przedstawić program wydarzeń towarzyszących. Czy wiesz, że krakowskie pomniki, fontanny, ornamenty i ogrody kryją wiele muzycznych tajemnic? …że w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka, oddziale Muzeum Narodowego […]

czytaj więcej
Jubileuszowa edycja Misteria Paschalia! Poznaj program | 4–16 kwietnia 2023
wtorek 6 grudnia 2022

Jubileuszowa edycja Misteria Paschalia! Poznaj program | 4–16 kwietnia 2023

W nadchodzącym roku czeka nas wyjątkowa, 20. edycja Misteria Paschalia. Będzie ona okazją do wspomnieniowej podróży w przeszłość. Program skoncentruje się na celebracji historii festiwalu, jego wkładu w rozwój sektora muzyki dawnej w Polsce oraz niezwykłych więzi, które w tym czasie powstały. A więc świętujemy! Przede wszystkim poprzez muzykę. Proponujemy wybór wybitnych dzieł znakomitych kompozytorów, […]

czytaj więcej
19. Festiwal Misteria Paschalia: o lęku i konformizmie
środa 30 marca 2022

19. Festiwal Misteria Paschalia: o lęku i konformizmie

Na Festiwalu Misteria Paschalia posłuchamy oratoriów oświetlających z różnych punktów widzenia wydarzenia Wielkiego Piątku. Gesù Cristo negato da Pietro i Passio secundum Johannem jak dwa reflektory kierują naszą uwagę ku różnym punktom historii pasji Chrystusa. Martyna Pastuszka, dyrektorka rezydentka festiwalu, chce, abyśmy spróbowali je odnieść do własnych doświadczeń i w biblijnej opowieści dostrzegli – tak […]

czytaj więcej
19. Festiwal Misteria Paschalia: droga przemiany
czwartek 17 marca 2022

19. Festiwal Misteria Paschalia: droga przemiany

Dwa pierwsze koncerty Festiwalu Misteria Paschalia związane są z czasem przygotowania i oczyszczenia, jaki poprzedza wydarzenia Triduum Paschalnego. Martyna Pastuszka, dyrektorka rezydentka festiwalu, ułożyła jego program tak, by opowiadał historię duchowej i psychologicznej drogi przemiany, inspirowaną ewangeliczną opowieścią o ostatnich dniach ziemskiej działalności, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa. Wielki Wtorek i Środa to dni oczekiwania na nieuniknione, kiedy jednocześnie z […]

czytaj więcej
Dzień Muzyki Dawnej – Anacronía
wtorek 8 marca 2022

Dzień Muzyki Dawnej – Anacronía

Pierwszy dzień wiosny już od wielu lat kojarzy się ze świętem muzyki dawnej. Nie inaczej będzie w tym roku. Wspólnie z Europejską Siecią Muzyki Dawnej REMA zapraszamy do świętowania i słuchania europejskiej muzyki średniowiecza, renesansu i baroku, również na żywo. Z okazji „Early Music Day” już 21 marca w Pałacu Potockich zespół Anacronía spróbuje przenieść […]

czytaj więcej

Organizatorzy